Wat kan je allemaal doen met één stempel? – Tips en voorbeelden

Hoi! Ik ben Mente en ik loop twintig weken stage bij Karakterprints vanuit mijn opleiding Illustratie – Visuele Communicatie aan de kunstacademie Maastricht. Tijdens deze periode ben ik veel aan het experimenteren met stempels: hoe je ze maakt, hoe je ze kunt inzetten en op welke manieren je ze kunt combineren binnen illustratie. Via deze blogs neem ik jullie mee in mijn onderzoek en wat ik onderweg allemaal ontdek.
Deze keer laat ik zien wat je eigenlijk allemaal kunt doen met maar één stempel. Want dat is vaak meer dan je denkt.

Ondergronden

Het ligt misschien voor de hand dat je naast papier ook op andere materialen kunt stempelen, hout, textiel, zeep, koek. Maar je kunt hier echt nog verder in gaan dan dat je denkt. Met de juiste inkt kun je zelfs bijvoorbeeld op steen stempelen. Ik heb dit gedaan voor mijn korte animatie met stempels. Als je daar meer over wilt lezen, kun je mijn blog “animeren met stempels” bekijken. Het houdt natuurlijk niet op bij alleen steen, laat je creativiteit los. Waarop je jouw stempel drukt, kan ineens een hele nieuwe sfeer brengen aan je stempel.

Maar wat kan je nou met die verschillende ondergronden? Je maakt natuurlijk niet zomaar een hele animatie met één stempel; meestal heb je er minstens twee nodig. Maar als je die ene stempel op allerlei ondergronden drukt, kun je wel een serie maken die achter elkaar een soort beweging vormt. Dat kan bijvoorbeeld als GIF, of als een korte video waarin jouw stempel/karakter steeds ergens anders opduikt. Dat zou zomaar als promo kunnen worden gebruikt.

Als je eenmaal doorhebt dat je niet alleen op papier kunt stempelen, maar óók op steen, hout, stof, koek of zelfs glas, dan gaat er een wereld open. Maar iedere ondergrond vraagt om zijn eigen soort inkt. Hieronder vind je een overzichtje welke inkt waarvoor wordt gebruikt.

VersaCraft – ideaal voor natuurlijke, poreuze materialen

• Geschikt voor: stof (zoals katoen en linnen), onbewerkt hout, terracotta, onbewerkt leer, absorberend papier en karton.
• Minder geschikt voor: gladde en niet-poreuze oppervlakken zoals glas, metaal, plastic of geglazuurd keramiek.
• Opmerkingen: werkt op waterbasis en blijft op stof goed zitten na het fixeren met een strijkijzer. De droogtijd verschilt per materiaal. Handig als je graag met textiel werkt of afdrukken maakt die langer moeten meegaan.

VersaFine Clair – diepe pigmentkleur en verrassend goede hechting op poreuze steen

Geschikt voor: (licht) poreuze materialen zoals steen, ongecoat hout, mat papier, aquarelpapier, kraft en andere absorberende papiersoorten.

Minder geschikt voor: gladde en niet-poreuze oppervlakken zoals glas, metaal, plastic of geglazuurd keramiek.

Opmerkingen: hoewel VersaFine Clair vooral geliefd is voor haar haarscherpe afdrukken op papier, blijft de inkt ook verrassend goed zitten op poreuze steensoorten. De pigmentinkt geeft rijke, diepe kleuren en droogt stevig op wanneer de steen voldoende absorptie biedt. Voor langdurig behoud buiten of bij veel aanraking kan een beschermende vernislaag handig zijn. Hiermee is het een fijne keuze als je, zoals ik gedaan heb, rechtstreeks op steen wilt stempelen

Ranger Archival – sterke, watervaste afdruk op veel creatieve ondergronden

• Geschikt voor: papier (mat of licht glanzend), karton, onbewerkt hout, canvas en sommige stoffen (niet volledig wasvast).
• Met heat setting ook geschikt voor: bepaalde metaalfolies.
• Minder geschikt voor: gladde ondergronden zonder warmte zoals plastic, glas of geglazuurd keramiek.
• Opmerkingen: droogt permanent en loopt niet uit, wat prettig is als je later nog met waterverf, inkt of markers over je afdruk wilt werken. Droogt sneller op poreuze materialen dan op gladde.

StazOn – voor wanneer je op écht glad materiaal wilt stempelen

is dé oplossing wanneer gewone inkten niet hechten.

• Geschikt voor: plastic, metaal, glas, geglazuurd keramiek, glanzend papier, foto’s, acetaat, gelamineerde materialen en zowel behandeld als onbehandeld leer.
• Minder geschikt voor: zeer absorberende of vezelige stoffen.
• Opmerkingen: droogt snel en hecht op vrijwel alles. Omdat de inkt hardnekkig is, heb je een speciale reiniger nodig. Goed ventileren wordt aangeraden.

Trodat (905x serie) – voor wanneer je vooral op papier werkt

zijn al jaren dé standaard voor handstempels in kantoor, winkel en thuis.

• Geschikt voor: standaard papier, enveloppen, karton en andere absorberende papiersoorten (zoals tissue- of vloeipapier).
• Minder geschikt voor: gladde materialen zoals plastic, metaal, glas of geglazuurd keramiek; ook niet geschikt voor textiel dat gewassen moet worden.
• Opmerkingen: droogt snel, is makkelijk in gebruik en goed navulbaar. Veel gebruikt voor dagelijkse stempeltoepassingen, maar ook handig voor creatieve projecten op papier.

Herhaling en toevoegingen

Je kunt jouw stempel ook gebruiken om patronen te maken, voor inpakpapier, kaartjes, of om een tas net iets extra’s te geven. In die gevallen druk je je stempel herhaaldelijk af, waardoor je automatisch iets nieuws opbouwt. Herhaling verandert de functie van je stempel en geeft je ineens veel meer mogelijkheden.

Als je stempel bestaat uit een simpele vorm, zoals ik heb, een spiraal, kun je dingen erbij tekenen. De ene keer wordt de spiraal een oog, de andere keer een knoop, en soms een hoofd. Door steeds iets toe te voegen met pen of potlood lijkt het alsof je telkens een een nieuwe stempel gebruikt, terwijl het in werkelijkheid steeds dezelfde is.

Dit werkt ook goed wanneer je een karakterstempel hebt, bijvoorbeeld als logo. Door bepaalde elementen juist níet in het ontwerp op te nemen zoals een bril, hoofddeksel of accessoires, kun je die bij elke afdruk opnieuw invullen. Zo kun je je karakter aanpassen aan het seizoen, een thema of een project. In de winter krijgt hij een muts, in de zomer misschien een pet. Door hier vooraf al over na te denken, houd je veel vrijheid om je stempel elke keer op een andere manier te gebruiken.

“Tekenen” met je stempel

Als je echt iets totaal nieuws wilt maken met één stempel, kun je er ook mee ‘tekenen’. Door de stempel dicht op elkaar, over elkaar of juist met meer ruimte ertussen te plaatsen, ontstaat langzaam een nieuwe afbeelding. Donkere delen ontstaan op plekken waar de afdrukken overlappen, lichtere delen waar je wit laat staan. Zo kun je met alleen herhaling van één vorm een hele illustratie opbouwen: een plant, een dier, een fantasiefiguur, noem maar op.
Het kost meer tijd, maar het kan juist een extra betekenislaag geven, vooral wanneer de vorm van de stempel inhoudelijk aansluit bij je onderwerp. Wanneer je bijvoorbeeld een illustratie maakt van een Griekse godin, zoals Artemis, en je gebruikt als stempel een symbool dat met haar wordt geassocieerd, een maan, een pijl en boog of een hert, laat dit zien dat er kennis en verdieping achter het werk zit. Een Italiaanse kunstenaar, Federico Pietrella, werkt met deze techniek: hij maakt uitgebreide kunstwerken met gewone datumstempels. Maar het kan ook veel eenvoudiger, zoals een grote spiraal maken uit een kleine spiraalstempel. Het “tekenen” met stempels biedt eindeloos veel mogelijkheden.

Het werken met één stempel heeft me laten zien hoe veelzijdig en open dit medium eigenlijk is. Door te spelen met ondergronden, herhaling en kleine toevoegingen kun je elke afdruk iets anders laten vertellen. Het dwingt je om creatief te kijken naar beperkingen, en dat levert verrassend veel op.